İş hayatında patronları, muhasebecileri ve İnsan Kaynakları çalışanlarını en çok meşgul eden konuların başında işçilerin işverene haber vermeden işe gelmedikleri durumlar karşısında nasıl bir yol izleyerek iş akdi feshi yapılması gerektiği gelmektedir.
Çalışanlar ise böyle bir durumda haksızlığa uğrayarak ihbar ve kıdem tazminatı ödenmeden işten çıkartıldıklarını öne sürerek işveren ve şirketi Bölge Çalışma Müdürlüklerine şikayet etmektedirler. Ayrıca İş Mahkemelerinde dava açarak haklarını aramaktadırlar.
Bu gibi durumlarda tarafların mağdur olmamaları için aşağıdaki açıklamalarla konuyu etraflıca ele alalım istedik.
Yasal Mevzuat
İşçinin devamsızlığı halinde 4857 sayılı İş Kanunun 25. Maddesinin II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri bendinin (g) alt bendine dayanılarak iş akdinin feshine karar verilmektedir.
4857 sayılı İş Kanunu’ nun 25/II-g maddesi;
“İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi”
şeklinde düzenlenmiştir. Buna göre işçi ;
1. İşveren veya vekilinden izin almadan; ya da haklı, geçerli, inandırıcı bir sebebe dayanmadan,
2. Ardı ardına 2 İşgünü işe gelmemesi,
3. Bir ay içinde 2 defa herhangi bir tatil gününden sonra başlayan ilk iş günü,
4. Bir ay içinde arka arkaya olmadan 3 iş günü işe gelmemesi,
Hallerinde işveren haklı nedenle çalışanın iş akdi feshini tazminatsız olarak gerçekleştirebilir.
4857/26.Maddesi Esaslarına Uyulması Şartı
4857 sayılı İş Kanunu’ nun 26. maddesi;
“Derhal fesih hakkını kullanma süresi”
Madde 26 - 24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.
Bu haller sebebiyle işçi yahut işverenden iş sözleşmesini yukarıdaki fıkrada öngörülen süre içinde feshedenlerin diğer taraftan tazminat hakları saklıdır. “
4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. Maddesinde gösterilen “Ahlak ve İyi niyet Kurallarına Uymayan Hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi”, İşçi veya işveren bakımından haklı fesih nedenlerinin ortaya çıkması halinde, iş sözleşmesinin diğer tarafının sözleşmeyi haklı nedenle fesih yetkisinin kullanılma süresi sınırsız değildir. İki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı işgünü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz. Olayı öğrenme günü sayılmaz ve takip eden iş günleri sayılarak altıncı günün bitiminde haklı fesih yetkisi sona erer.
İşveren fesih hakkını İş Kanunu 26.maddesinde belirtilen süre içinde kullanmak zorundadır. Ancak ispat yönünden sıkıntıya düşülmemesi için iş sözleşmesinin feshinin Noter aracılığıyla yapılması gerekir.
Feshin 6 iş günü içerisinde yapılması (karşı tarafa ulaştırılmasına dair tartışmaları nazara alarak) gerektiği gözetilerek tebligatın bu süre içerisinde muhataba ulaşması için Notere, tebligatın Alo Posta yoluyla yapılmasına dikkat edilmelidir.
Bu durumda işçi haklı bir mazeret gösteremezse kıdem tazminatı alamayacak, gösterirse alabilecektir. Bu haklı mazeretin geniş yorumlanabileceğini de unutmamak gerekir (Örneğin Devlet hastanesinden alınan raporu Yargıtay haklı mazeret olarak kabul etmiştir.).
Tüm bunlar yapıldıktan sonra işçi çok kısa süreliğine bile olsun çalıştırılırsa; bu, işverenin hakkından vazgeçtiği anlamına gelebilecek ve bir daha bu nedenle iş akdi feshedilemeyecektir.
İşten Ayrılan İşçi İçin Yapılacak İşlemler
1. İşveren varsa şahitlerle birlikte işçinin herhangi bir beyanda bulunmaksızın/izin almaksızın işe gelmediğine veya işyerini terk ettiğine ilişkin bir tutanak (EK :1 ) düzenleyerek imza altına alacaktır. ( ………. Tarihlerinde ard arda işe gelmediğine dair, her işçi ve her gün için aşağıdaki tutanaktan ayrı-ayrı (……………..tarihi için 1 adet, …………… için 1 adet olmak üzere 2 adet, bu imzalı puantaj kayıtlarıyla da belgelenebilir.)
2. İşçinin iş sözleşmesinde yer alan veya işverene bildirdiği son adresine Noterden aşağıdaki ihtarnameden (EK 2) çekilecek, Noter bu ihtarın bir nüshasını işverene iade edecektir (işe devam etmemesini gerektirecek geçerli bir mazereti bulunması halinde varsa belgeleriyle birlikte kendisine bildirim süresi verilerek o sürede bilgi vermesi istenilecek, kendisine verilen süre sonunda böyle bir mazeretin bulunmaması veya mazeret beyan etmemesi halinde iş sözleşmesinin İş Kanunu 25/II-g maddesi gereğince feshedileceği bildirilecektir.). İşçinin mazeret beyanı ya da kendi savunmasını vermesi için noter tebligatına belirli bir süre konulmalıdır.
3. Noter ihtarnamesi alınırsa gereken yapılmış olacaktır. Eğer, noter ihtarnamesi işçi tarafından alınmazsa aşağıdaki tutanak (EK 3) düzenlenecek ve belgeler dava açılma ihtimaline karşı saklanacaktır.
4. Tebligatın alınıp 6 işgünü içerisinde cevap verilmemesi durumunda İşveren Sosyal Güvenlik Kurumuna vereceği APHB bildiriminde işten çıkış nedeni olarak “İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih" ( İş Kanunu 25/II-g) maddesini (devamsızlığı) kullanmalıdır. Eksik Gün Formunda ve APHB (29) Kodu ile birlikte (15) Devamsızlık Kodu kullanılacaktır.
5. SGK e-bildirge ile gönderilen APHB (29) Kodu kullanıldığından işçi İŞ-KUR tarafından sağlanan İşsizlik Sigortası haklarından yararlanamaz. Çünkü İşçi kusurundan kaynaklanan iş akdi fesihlerinde işsizlik sigortası hakları düşmektedir.
6. İşveren işçinin devamsızlık nedeniyle işten çıkartıldığını ispatlayamazsa, işçiye ihbar tazminatı ve hak kazanması koşulu ile kıdem tazminatını da ödeyecektir.
Sonuç
Yukarıda anlatılan süreçler takip edilmeden ve işçinin savunması alınmadan yapılan tüm fesihler geçersiz sayılır. Dolayısıyla işçinin o aya ait ücret, fazla mesaisi ve kullanılmamış yıllık izin ücretleri ile birlikte, iş sözleşmesinden doğan tüm haklarının ödenmesi gerekecektir.
EK 1: İŞÇİ İŞE GELMEDİĞİNDE DÜZENLENECEK TUTANAK
TUTANAK
……………….. unvanlı, …………………………………………. Adresinde kurulu ve …………………….. Bölge Çalışma Müdürlüğü …………………………………… sicil sayılı dosyada işlem gören işyerimizde …………………… bölümü işçisi ……………………..’
............. tarihinde işyerine gelmemiştir.
İş bu tutanak ................ tarihinde düzenlenmiştir.
İşveren / İşveren Vekili Şahit Şahit
Adı Soyadı Adı Soyadı Adı Soyadı
Ünvanı Ünvanı Ünvanı
(İmzası) (İmzası) (İmzası)
EK 2: İŞE GELMEME DURUMUNDA İŞÇİNİN İŞYERİNDEKİ EN SON ADRESİNE GÖNDERTİLECEK NOTER TEBLİGATI
İHTARNAME
Sayın :
Doğum Tarihi ve Yeri :
Baba Adı :
SGK Sigorta Sicil No :
T.C Kimlik No :
Adres :
……………………………….. adresinde kurulu …………………….ünvanlı işyerimizde ……………görevinde çalışmaktasınız.
…/…/…, , …/…/…., ve …/…./…. tarihlerinde işvereninizden/amirlerinizden herhangi bir izin almaksızın veya amirlerinize bilgi vermeksizin işe gelmediğiniz tespit edilmiştir. Hakkınızda yapılacak işlemlere esas olmak üzere;
- Sağlık mazeretinizin olması halinde hastaneden alacağınız bir belgenin,
- İşe gelmenizi önleyecek haklı bir sebebinizin olması halinde bunu belgeleyecek resmi bir evrakın,
3 gün içerisinde ………………….. Şirketi ………………………. Muhasebe/ İnsan Kaynakları Müdürlüğü’ne ibrazını, aksi takdirde, kabul edilebilir bir mazeretle işe gelmediğinizin anlaşılması halinde iş akdinizin 4857 sayılı İş Kanunu’nun /25-II (g) bendine göre bildirimsiz ve tazminatsız olarak fesh edileceği hususunda bilginizi rica ederim.
Sayın Noter;
Üç (3) nüshadan ibaret iş bu ihtarnamenin bir nüshasının muhataba tebliğini, bir nüshasının dairenizde saklanmasını, bir nüshasının da tebliğ şerhini havi olarak tarafımıza iadesini rica ederiz.
EK 3: İŞÇİ TEBLİĞ ALMADIĞINDA DÜZENLENECEK İŞÇİNİN HİZMET AKDİNİN FESHİNE İLİŞKİN BİLDİRİM TUTANAĞI
TUTANAK
……………….. unvanlı, …………………………………………. Adresinde kurulu ve …………………….. Bölge Çalışma Müdürlüğü …………………………………… sicil sayılı dosyada işlem gören işyerimizde …………………… bölümü işçisi ……………………..’nın iş akdi ……………….. tarihi itibari ile 4857 sayılı İş Kanunun 25/II-g. Maddesine göre feshedilmiştir.
Bu konuda düzenlenen ………………. tarih ve ……………. sayılı bildirim, işçi tarafından tebellüğ edilmemiştir.
Söz konusu bildirim, şahitler huzurunda kendisine okunarak, tespit için …../…../20.. tarihlerinde şahitlerle birlikte imza altına alınmıştır.
İşveren / İşveren Vekili Şahit Şahit
Adı Soyadı Adı Soyadı Adı Soyadı
Ünvanı Ünvanı Ünvanı
(İmzası) (İmzası) (İmzası)