6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu (YTTK)'nun 195. ila 209. maddelerinde "Şirketler topluluğu" ve "bağlı ve hakim şirketlerin raporları" hakkında hükümlere yer verilmektedir.
YTTK'nın 195. maddesinin dördüncü fıkrasına göre, hakim şirkete doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunan şirketler, onunla birlikte “Şirketler Topluluğu”nu oluşturmaktadır. Hakim şirketler “ana şirket”, bağlı şirketler “yavru şirket” konumundadır. Ayrıca bir vakıf veya gerçek kişi de (“teşebbüs” sayılmak şartıyla) hakim şirket konumunda bulunabilmektedir.
Yabancı sermayeli şirketler açısından ise hakim veya bağlı şirketlerden en az birinin merkezinin Türkiye’de olması "Şirketler Topluluğu" hükümlerinin uygulanması için yeterli sayılmaktadır.
Aşağıda bağlı ve hakim şirketlerin yönetim organlarının (anonim şirketlerde yönetim kurulları, limited şirketlerde müdürler) YTTK Madde 195-209 hükümleri gereğince hazırlamaları gereken bazı raporlarla ilgili özet açıklamalar bulunmaktadır.
BAĞLI ŞİRKET RAPORU HAZIRLANMASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Bağlı şirket raporu:
- Hakim Şirket lehine / Bağlı Şirket aleyhine yapılan işlem varsa raporlanması,
- Kayıp oluşması halinde denkleştirilmesi,
- Grup menfaati için Bağlı Şirket menfaatinden vazgeçilmesi riskinin olumsuz sonuçlarını Bağlı Şirket lehine giderilmesi,
- Bu suretle; azınlık hissedarların, tedarikçilerin, alacaklıların, işçilerin korunması
- amacıyla;
- Anonim şirketlerde yönetim kurulu, limited şirketlerde müdürler tarafından,
- Faaliyet dönemi takvim yılı olan bir bağlı şirkette bir sonraki yılın Mart ayı sonuna kadar ( faaliyet yılının ilk 3 ayı içinde, 2015 için 31 Mart 2016’ya kadar),
- Tescil ve ilana tabi olmaksızın
hazırlanması gerekmektedir.
YÖNETİM KURULUNUN BAĞLI ŞİRKET RAPORU HAZIRLAMA GÖREVİNİ DEVREDİP DEVREDEMEYECEĞİ
Bağlı Şirketler Raporu düzenlemesi YTTK açısından yönetim kurulunun (limited şirketlerde müdürlerin) devredilemez görev ve yetkileri arasında sayılmadığından dolayı devredilebilir niteliktedir. Ancak Bağlı Şirket Raporu’nun "Sonuç" kısmında yer alması zorunlu açıklamalara yıllık faaliyet raporunda da yer verilmesi zorunlu olduğundan ve yıllık faaliyet raporunun hazırlanması da yönetim kurulunun devredilemez görevlerinden olduğundan Bağlı Şirket Raporunun “Sonuç” kısmı mutlaka yönetim kurulu tarafından hazırlanmış olmalıdır.
BAĞLI ŞİRKET RAPORU
RAPORUN KONUSU
Raporun konusunu bağlı şirketin geçmiş faaliyet yılında ;
- Hakim şirketle yaptığı hukuki işlemler,
- Hakim şirkete doğrudan veya dolaylı bağlı bir şirketle yaptığı hukuki işlemler,
- Hakim şirketin yönlendirmesiyle Hakim Şirket yararına veya Hakim Şirkete bağlı bir şirketin yararına yaptığı tüm hukuki işlemler,
- Hakim şirketin ya da ona bağlı bir şirketin yararına alınan veya alınmasından kaçınılan tüm diğer önlemler
teşkil etmektedir.
BAĞLI ŞİRKET RAPORUNUN İÇERİĞİ
Aynı raporda;
- Hukuki işlemlerde edimler ve karşı edimler,
- Önlemlerde, önlemin sebebi ve şirket yönünden yarar ve zararları,
- Zarar denkleştirilmişse, bunun faaliyet yılı içinde fiilen nasıl gerçekleştiği veya şirketin sağladığı hangi menfaatlere ilişkin olarak bir istem hakkı tanındığı
bildirilecektir.
Rapor “doğru ve dürüst hesap verme ilkeleri”ne uygun olmalıdır.
Yönetim Kurulu, Bağlı Şirket Raporunun sonuç bölümünde, Bağlı Şirketin, hukuki işlemin yapıldığı veya önlemin alındığı veya alınmasından kaçınıldığı anda kendilerince bilinen hal ve şartlara göre, her bir hukuki işlemde uygun bir karşı edim sağlanıp sağlanmadığını ve alınan veya alınmasından kaçınılan önlemin şirketi zarara uğratıp uğratmadığını açıklayacaktır. Sonuç bölümündeki bu açıklama Yıllık Faaliyet Raporunda da yer alacaktır. Eğer Bağlı Şirket zarara uğramışsa, Yönetim Kurulu ayrıca zararın denkleştirilip denkleştirilmediğini de belirtecektir.
DENKLEŞTİRME NEDİR?
Tanımlanan kaybın (varsa) ortadan kaldırılması/ kaybı bertaraf edici gerekli tedbirin alınması işlemidir. Başka bir deyişle; eğer bağlı şirket bağımsız bir konumda olsa idi, nasıl bir durum içinde bulunacaktı ise bağlı şirketi o konuma getirmektir (transfer fiyatlandırması mevzuatındaki “emsallere uygunluk” ilkesine paralel bir uygulama olduğu söylenebilir).
Dikkat: Denkleştirme yaparken Hazine Zararı olup olmadığı hususu önem taşımamaktadır. Atlanmaması gereken önemli bir husus, yapılan işlemin Kurumlar Vergisi Kanunu’nun “Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Aktarımı”’nı düzenleyen 13. Maddesinin (7) numaralı fıkrasında belirtilen “hazine zararı”na sebep olmasa dahi denkleştirilmesinin yapılmasının gerekli olduğudur. Zira, gerek Türk Ticaret Kanunu’nda gerekse Sermaye Piyasası Kanunu’nda esas amaç, ortakların hakkının korunmasıdır. Hazine zararı olmasa dahi eğer Bağlı Şirket ortağı, yapılan işlem neticesi bir kayba uğramışsa bu durumu düzeltmek için gerekli denkleştirmenin yapılıp yapılmadığı sorgulanmaktadır.
RAPORU HAZIRLAMANIN AMACI
Bağlı Şirket Raporunun sadece Sonuç kısmı, Yönetim Kurulu’nun hazırlayacağı Yıllık Faaliyet Raporunun Sonuç kısmında belirtilir ve Yıllık Faaliyet Raporu da Olağan Genel Kurul toplantısından önce pay sahiplerinin incelemesine sunulur. Eğer Bağlı Şirket, bağımsız denetime tabi bir şirket ise; bu faaliyet raporu, içinde yer alan finansal bilgilerin, finansal tablolarla tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı açısından bağımsız denetçi tarafından denetlenecektir.
RAPORUN HAZIRLANMAMASININ HUKUKİ VE CEZAİ SONUÇLARI
Bağlı Şirket Raporu hazırlanmaması halinde Bağlı Şirket Yönetim Kurulu üyeleri aşağıda açıklanan adli para cezasına (mevcut hadlere göre en düşük 4.000 TL ile en yüksek 73.000 TL tutarında) muhatap olacaklardır.
Bağlı Şirket Raporunun hazırlanmamasının hukuki riskleri de şöyle özetlenebilir:
a) Raporu hazırlama görevi anonim şirketlerde yönetim kuruluna, limited şirketlerde müdürlere ait olduğu için hazırlanmaması halinde ilgili yönetim kurulu üyeleri ve müdürler sorumlu tutulacaklardır.
b) Bağlı Şirket raporunun bulunmaması nedeniyle ortaklardan herhangi biri bu durumu gerekçe göstererek Genel Kurul’da alınacak herhangi bir kararın geçersiz olduğunu ileri sürebilir.
c) Eğer Bağlı Şirket bağımsız denetime tabi ise, Bağlı Şirket raporunun Sonuç kısmının belirtildiği Faaliyet Raporu, bağımsız denetçi tarafından denetleneceği için, Bağlı Şirket Raporunun hazırlanmaması / mevcut olmaması halinde bağımsız denetçi görüş vermekten kaçınabilir veya şartlı görüş verme yoluna gidebilir. Bu noktada, bağımsız denetçi sadece Bağlı Şirket Raporu sonuç bölümünün Yıllık Faaliyet Raporunda yer alıp almadığını kontrol edecektir. Bağlı Şirket raporu ayrıca bir bağımsız denetime tabi tutulmayacaktır.
HAKİM ŞİRKET RAPORU
YTTK’nın 199. maddesinin 4. fıkrasında yer alan “Hakim Şirket Raporu” isteğe bağlı olarak (yani talep gelmesi halinde)hazırlanacaktır. “Bağlı Şirket Raporu” hazırlamak kanunen zorunlu iken, “Hakim Şirket Raporu” hazırlanması kanunen zorunlu olmayıp ancak herhangi bir yönetim kurulu üyesinin talep etmesi halinde düzenlenmesi zorunlu hale gelen bir rapordur.
Hakim şirketin her yönetim kurulu üyesi, yönetim kurulu başkanından;
· Bağlı şirketlerin finansal ve malvarlığıyla ilgili durumları ile üç aylık hesap sonuçları,
· Hakim şirketin bağlı şirketlerle yaptıkları işlemler ve bunların sonuç ve etkileri,
· Bağlı şirketlerin birbirleriyle yaptıkları işlemler ve bunların sonuç ve etkileri,
· Hakim ve bağlı şirketlerin pay sahipleri ve bunların yakınlarıyla ilişkileri
hakkında, özenli, gerçeği aynen ve dürüstçe yansıtan hesap verme ilkelerine göre düzenlenmiş bir rapor hazırlattırıp yönetim kuruluna sunmasını ve bunun sonuç kısmının yıllık rapor ile denetleme raporuna eklenmesini isteyebilecektir.
Bağlı şirketler, red için yoruma yer bırakmayacak açıklıkta bir haklı sebebin varlığını ispat edemedikleri takdirde, bu raporun hazırlanması için gerekli olan bilgi ve belgeleri hakim şirketin bu işle görevlendirilen uzmanlarına vermekle yükümlü tutulmuşlardır. İstemde bulunan yönetim kurulu üyesi, bunu bir üçüncü kişinin yararlanması amacıyla yapmışsa bunun sonuçlarından sorumlu tutulacaktır.
CEZAİ YAPTIRIM
YTTK’nın 199. maddesinin 1. ve 4. fıkralarına aykırı hareket edenler, aynı Kanunun 562/3. maddesi uyarınca, 200 günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır.
Türk Ceza Kanunu’nun 52. maddesinde “Adli para cezası en az 5, en çok 730 gün olarak hesaplanır. En az 20 TL en fazla 100 TL olan 1 gün karşılığı adli para cezasının miktarı kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir.” hükmü yer almaktadır.
Mevcut geçerli hadlere göre, yıllık bağlı şirket raporunu hazırlamak yükümlülüğünü yerine getirmeyen sorumlu Yönetim Kurulu üyesi en az 4.000 TL, en çok 73.000 TL adli para cezasına maruz kalacaktır.
"TRANSFER FİYATLANDIRMASI BELGELENDİRME RAPORU" VE "BAĞLI ŞİRKET RAPORU" İLİŞKİSİ
"Transfer Fiyatlandırması Belgelendirme Raporu" ve "Bağlı Şirket Raporu" ilişkisi aşağıdaki şekilde açıklanabilir.
· İşlem Tarafları Açısından: Transfer Fiyatlandırması Raporu işlem tarafları açısından Bağlı Şirket Raporu’ndan daha geniş bir kitleyi kapsamaktadır. Transfer fiyatlandırması mevzuatındaki “ilişkili kişi” tanımı, Hakim Şirket- Bağlı Şirket tanımından göreceli olarak daha geniştir.
· Kapsam Açısından: Bağlı Şirket Raporu, her türlü hukuki işlemler ile önerilen veya kaçınılan önlemleri de içermesi nedeniyle Transfer fiyatlandırması raporundan çok daha kapsamlıdır.
· Raporun Muhatabı ve Amacı Açısından: Bağlı Şirket Raporunun muhatabı pay sahipleridir ve amacı da Bağlı Şirket pay sahiplerinin haklarının korunmasıdır. Bağlı Şirket raporunun sonuç kısmı yıllık faaliyet raporunda belirtilerek pay sahiplerinin bilgilendirilmesi sağlanmaktadır. Öte yandan, Transfer Fiyatlandırması Belgelendirme Raporu ise Kurumlar Vergisi Kanunu Madde 13 ve ilgili mevzuat çerçevesinde istendiği zaman Mali İdare’ye verilmek üzere hazırlanması gereken bir rapordur. Amacı, Mali İdare’nin yapılan ilişkili işlemler neticesinde herhangi bir vergi geliri kaybına uğramadığının belgelendirilmesidir. Her ne kadar iki tip raporun muhatapları ve amaçları farklı ise de ortak benimsenen prensipler (“emsallere uygunluk ilkesi” vb.) gereği içerik ve sonuçları itibariyle bu iki raporun birbirine uyumlu olması beklenmektedir.
· Bağlı Şirket Raporu için İlave Çalışma Gereği: Bağlı şirket raporları hazırlanırken mevcut transfer fiyatlandırması raporlarındaki bilgilerden yararlanılabilir. Ancak ilişkili işlem kapsamı açısından Bağlı Şirket Raporu alınan/alınmayan önlemleri de dikkate aldığı için çok daha kapsamlıdır ve ayrıca “ilişkili kişi” / “bağlılık” tanımları da her iki rapor hazırlığı açısından farklı değerlendirilmelidir. Bu nedenle, Bağlı Şirket Raporu hazırlanırken transfer fiyatlandırması belgelendirme çalışmalarına ilaveten hukuki işlem ve önlemler ile ilgili ek çalışma ve değerlendirmelerin de yapılması gereklidir.
RAPOR FORMATI
Yıllık Faaliyet Raporu için asgari içerik belirlenmiştir, ancak Bağlı Şirket Raporu için henüz herhangi bir asgari içerik ve kullanılması zorunlu tutulan bir format düzenlemesi yoktur. Her şirketin kendi özel durumlarına uygun format hazırlanarak kullanılması önerilir.
Saygılarımızla.
Esas Bağımsız Denetim S. M. Mali Müşavirlik A. Ş.