10.02.2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6663 Sayılı Kanun’un 21. maddesiyle, 4857 sayılı İş Kanununun 13. maddesine eklenen fıkralar ile; analık izni ve yarı zamanlı çalışma sonrasında, çocuğun mecburi ilköğretim çağına gelmesine kadar ebeveynlere kısmi süreli çalışma hakkı verilmiş ve bu uygulamaya ilişkin usul ve esasların Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği hüküm altına alınmıştı.
Söz konusu “Analık İzni veya ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik” 08.11.2016 tarihli ve 29882 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yönetmelikle doğum ya da evlat edinilmesi sonrası uygulanacak analık izni veya ücretsiz izin sonrasında, işçiye çocuk okula başlayıncaya kadar verilmesi gereken ‘kısmi çalışma’ izninin şartları belli oldu.
Buna göre; işçi talep ederse, analık izni veya ücretsiz izin sonrasında çocuğunun okula başladığı tarihi takip eden ayın başına kadar ‘kısmi çalışma izni’ alabilir.
Önce Bu İzinler
Kadın işçi, doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı hafta çalıştırılabilir. Çoğul gebeliklerde doğumdan önceki 8 haftalık süreye 2 hafta daha eklenir. Ancak sağlık durumunun iyi olduğunu belgeleyen anne adayları, doğum öncesi 3 haftaya kadar çalışıp, kalan 5 haftayı doğum sonrası süreye ekletebilir.
Erken doğumda ise doğumdan önce kullanılamayan izinler, doğum sonrası iznine eklemek mümkün. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü halinde, annenin doğum sonrası izinleri babaya kullandırılabilir.
Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye, çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık izni kullandırılabilir.
Analık izninde belirtilen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir.
3 Çocuklu Anneye 6 Ay Süreyle Yarım Çalışma
Analık izninin bitiminden itibaren çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi için kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkeğe istekleri halinde ‘ücretsiz’ yarım gün izin verilebilir.
Bu süre birinci doğumda 60 gün; ikinci doğumda 120 gün ve sonraki doğumlarda 180 güne çıkir. Bu süreler boyunca kadın ya da erkek işçi haftalık çalışma süresi olan 45 saatin yarısı kadar olan sürece yani 22.5 saatinde izinli sayılır.
Maden işçileri için haftalık çalışma süresi 37.5 saat olduğundan bunun yarısı olan yaklaşık 19 saat ücretsiz izin yapılabilir. Çoğul gebeliklerde yani ikiz, üçüz gibi doğumlar için bu sürelere 30 gün ilave edilir. Engelli doğumda, doktor raporuyla belgelendirme şartıyla, yarım çalışma süresi 1 yıla çıkir. Ücretsiz izinden yararlan kadın işçi, bir yaşından küçük çocuğu için günlük 1.5 saat olan süt izninden ise yararlanamir.
6 Aya Kadar Da Ücretsiz İzin Hakkı
Kadın işçiye ayrıca analık izninin bitiminden itibaren 6 aya kadar ücretsiz izin de verilebilir. Bu izinden yine üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen anne veya babalar da yararlanabilir.
İsterse ‘Kısmen’ Çalışacak
İşçi, bu izinlerden birinin bitiminden itibaren isterse patronundan ‘kısmi çalışma’ talebinde de bulunabilecektir. Kısmi çalışma işyerinde yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi kadar çalışıp, kalan sürede izinli sayılması anlamına gelir. Örneğin haftada 6 gün 45 saat çalışılan bir işyerinde, doğum yapan ya da evlat edinen kişi, 4 gün çalışıp, 2 gün de ilave izin yapabilecektir. Kısmi çalışma yapmak için, ücretsiz iznin bitimini beklemek de gerekmir. Ancak işçinin kısmi çalışmaya başlamadan 1 ay önce patronuna yazılı olarak başvurması gerekir.
Bu başvuruda haftanın her günü çalışılacaksa mesainin başlangıç ve bitiş saatlerinin; haftanın belirli günlerinde çalışılacaksa tercih edilen iş günlerinin de yer alması gerekir.
Çocuk Okula Başlayana Kadar
Kısmi süreli çalışma, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda talep edilip kullanılabilecektir.
Eşin Biri Çalışmıyorsa Başvurulamayacak
Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.
Ancak;
a) Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi,
b) Velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi hâlinde çocuğun velayetine sahip ebeveynin talepte bulunması,
c) Üç yaşını doldurmamış bir çocuğun münferiden evlat edinilmesi,
hâllerinde bu şart aranmayacaktır.
Ayrıca kısmi çalışma başvurusu sırasında aranan bu şartlar; sonrasında kaybedilse bile hak devam edecektir.
İşveren İtiraz Edemeyecek
Kısmi süreli çalışma talebini işverenin, işçinin başvuru tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde karşılaması ve bunu bir yazıyla bildirmesi gerekir. Patron, işçinin dilekçesine yanıt vermez ise; işçinin talebi dilekçede belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanmış sayılacaktır. Patron, bu gerekçeyle işçinin işine son veremeyecektir.
Çalışma Gün Ve Saatini İşveren Belirleyecektir.
Kısmi süreli çalışmanın mesai başlangıç ve bitiş saatlerini ya da günlerini o yerin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak patron tarafından belirlenecektir.
İşçinin ücret ve paraya ilişkin diğer hakları ise çalıştığı süreye orantılı olarak ödenecektir.
Bu İş Yerlerinde Patron Karar Verecektir.
Ancak aşağıdaki işlerde çalışanlar için ‘kısmi çalışma’ izni için patron onayı gerekecek:
a) Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,
b) Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,
c) Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde,
ç) İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde,
Sendikalı İşçiler
Sendikalı iş yerlerinde kısmi süreli çalışma, toplu iş sözleşmesinde ayrıca gündeme getirebilecektir.
Okula Başlamadan Dönebilir
Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, çocuğu okula başlamadan tam süreli çalışmaya dönebilecektir.
Ancak o çocuk için bir daha bu haktan yararlanamayacaktır. Kısmi çalışmayı bitirmek isteyen işçi patrona bir ay önceden yazılı bildirimde bulunacaktır.
Yerine Alınanın İşi Sona Erecek
Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam süreli çalışmaya başlaması hâlinde yerine alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erecektir. Ama kısmi süreli çalışmaya geçen işçi, işten kendi isteğiyle ayrılırsa yerine alınan işçinin iş sözleşmesi yazılı onayı olması koşuluyla fesih tarihinden itibaren belirsiz ve tam süreli sözleşmeye dönüşecektir.
Söz konusu yönetmeliğe ulaşmak için tıklayınız.
Saygılarımızla.
Esas Bağımsız Denetim S. M. Mali Müşavirlik A. Ş.